Vergeleken met de landing op Schiphol was mijn persoonlijke landing in Nederland hard.
Na twee jaar stage en studie in Engeland kwam ik eind 1998 terug. Terug vol verhalen, ervaring, kennis, herinneringen en idealen.

De eerste paar weken was er volle aandacht voor mij en mijn terugkeer. Iedereen vond het fantastisch dat ik er weer was en ik vond met gemak een luisterend oor voor mijn verhalen. En ik vond het fantastisch om familie en vrienden weer te ontmoeten en te horen hoe het hen de afgelopen jaren vergaan was.

Op de periode daarna had ik mij niet voorbereid: daar waar iedereen om mij heen gewoon verder ging met leven, moest ik mijn leven in Nederland weer gaan opbouwen.

Het leven in Nederland is doorgegaan zonder mij en mijn leven zonder Nederland is ook doorgegaan. Allemaal hebben wij ons in die periode ontwikkeld, hebben we onze verhalen geschreven en onze ervaringen opgebouwd.

Wanneer je samen optrekt in relaties en werk dan zie je die ontwikkeling bij elkaar. Als je voor langere tijd uit elkaar bent mis je die ontwikkeling meestal. Ik kwam erachter dat het beeld dat ik van de ander had niet meer matchte met mijn herinnering en mijn verwachtingspatronen. Andersom ook, het beeld dat men van mij had klopte niet meer met wie ik in twee jaar tijd geworden was. En dat ging schuren in relaties.

Wellicht was er in het begin wederzijds een verlangen naar ‘terug naar normaal’. Totdat het besef kwam dat we doorgegroeid waren.

We zitten nu met elkaar in een periode waar het verlangen naar ‘terug naar normaal’ groeit.

Allemaal hebben we op onze eigen manier het afgelopen Coronajaar beleefd. Waar de één ogenschijnlijk ongeschonden deze periode doorkomt heeft een ander veel meer en veel directer te maken met de gevolgen van het COVID-19.

Feit is dat we allemaal te maken hebben gehad met de maatregelen die genomen zijn om het virus een halt toe te roepen.

Er wordt gekeken naar versoepelingen. Waar ligt ruimte? Hoe pakken we straks onze sociale contacten weer op? Wanneer en hoe kan ik straks naar een festival of een terras? Hoe ziet het er straks uit als ik weer naar kantoor ga?

En…wanneer is dan straks?

Waar we ons nu al op kunnen voorbereiden is dat we elkaar straks op een nieuwe manier zullen ontmoeten.  Allemaal met onze eigen verhalen en ervaringen. In heel hoog tempo hebben we met veranderingen te maken gekregen. Of, zoals Acda & De Munnik een quote van John Lennon aanhalen: ‘het leven is wat je gebeurt, terwijl je andere plannen maakt’.

Hoe we ons kunnen voorbereiden en waar we rekening mee moeten houden is vanuit verschillende theorieën aan te vliegen.

Welke DISC-stijl ben jij?

Beantwoord de 10 vragen en krijg een indicatie van je DISC-stijl!

Een theorie die volgens mij goed kan helpen hangt samen met mijn persoonlijke verhaal zoals hierboven beschreven. Het proces waar ik doorheen ging wordt ‘re-entry schok’ genoemd, ook wel ‘omgekeerde cultuurschok’ genoemd. Een fenomeen waar mensen mee te maken krijgen die langere tijd in het buitenland gewoond hebben en die terugkeren naar hun thuisland.

Als eerste onderscheidde Kalervo Oberg (Culture Shock, 1954) vier fasen waar iemand doorheen gaat bij vertrek en verblijf in het buitenland: de honeymoon-fase, crisis-, herstel- en aanpassingsfase. Hij borduurde hierbij voort op de term cultuurschok zoals die door de antropologe Cora DuBois (1951) werd gebruikt. De theorie is uitgewerkt in het U-model door Sverre Lysgaard (1955).

John en Jean Gullahorn (1963) voegden een tweede U toe en ontwikkelden het W-model, de omgekeerde cultuurschok of re-entry schok.  Zij beschreven eenzelfde soort aanpassingsproces bij thuiskomst als bij aankomst in het buitenland. Eerst een gevoel van optimisme om weer terug te zijn in het thuisland en vrienden en familie na lange tijd weer te zien (Honeymoon-fase).  Dit positieve gevoel wordt minder wanneer men zich realiseert dat hij of zij zich opnieuw moet aanpassen aan de cultuur van het thuisland (Re-entry Shock). Dit is het moment waarop de re-entry schok optreedt. Als men langer teruggekeerd is dan verdwijnen de aanpassingsproblemen geleidelijk. Uiteindelijk volgt het opnieuw aangepast zijn aan de thuiscultuur. (Aanpassings- en veranderfase).
In de loop der jaren zijn er verschillende varianten bedacht en beschreven.

Dit moet echter echt als een proces gezien worden in plaats van elkaar opvolgende fasen. Het verschilt per individu hoelang het proces duurt en hoe intens de pieken en dalen van de fasen ervaren worden. Ook hier geldt: de vingerafdrukken zijn in grote lijnen herkenbaar, maar telkens lopen ze weer anders.

Ik denk dat we in februari/maart 2020 collectief met cultuurschok te maken hebben gehad.

Bijna van de ene op de andere dag verlieten we dat wat vertrouwd was op weg naar iets nieuws en onbekends. In rap tempo zijn we door het proces van de vier fasen heen gegaan, de eerste U.

Dat betekent ook dat we door het proces van de tweede U gaan wanneer we verder op weg zijn naar het ‘nieuwe normaal’(het ‘thuisland’). Dit nieuwe normaal staat los van alle maatregelen, wel of niet vaccineren, wel of geen avondklok. De algemene opinie is dat er structureel zoveel is veranderd dat het sowieso anders zal zijn dan in februari 2020. Hoe dan ook we hebben ons aangepast en straks moeten we ons weer aanpassen.

Uit diverse onderzoeken rondom re-entry shock (bijv. Adler 1983, Sussman, 2001) blijkt dat dit proces vaker als traumatischer en moeilijker wordt ervaren dan de aanpassing in het buitenland. Dit heeft o.a. te maken met de wederzijdse verwachtingen van de terugkerende partij en de ontvangende partij, verandering en bewustzijn van die verandering.

Het gaat ons helpen wanneer we ons bewust zijn dat iedereen deze pandemie anders beleefd heeft, dat de effecten voor iedereen anders zijn en dat iedereen op eigen wijze veranderd is.

En dat we ons daarbij beseffen dat elke DISC stijl op zijn eigen manier reageert op het proces van re-entry.

Om een eenvoudig voorbeeld te geven van de omgekeerde cultuurshock kijken we vanuit de DISC stijlen naar iemand met de SI-combinatie die terugkomt op kantoor.

-Honeymoon-fase
Als de eerste berichten over het terugkeren naar kantoor doorkomen zal deze persoon met het nodige optimisme reageren. Enthousiast over het live ontmoeten van collega’s, elkaars verhalen horen, samen lunchen en terug naar de vertrouwde werkplek. Benieuwd hoe het met de anderen is en eindelijk weer de weekafsluiting in het café.

-Re-entry shock
Na enige tijd merkt de SI dat het thuis toch wel prettig was met eigen muziek, de lekkerste Nespresso en beter je eigen tijd kunnen indelen. Dat stukje vrijheid wordt gemist. En collega’s lijken ineens anders te reageren dan dat ze dat eerst deden. In de periode thuis hoefde hij minder te praten/overleggen dan dat hij op kantoor moet. Zijn werkplek deelt hij met een ander. Er is echt wel wat veranderd op kantoor… en hij denkt: “Even weer dat moment voor mijzelf!” Mogelijk gaat op dit moment DISC Grafiek 2 – de Stressperceptie meespelen.

-Aanpassings- & Veranderfase

In deze fase groeit het verdere bewustzijn dat er het nodige veranderd is en dat dit het nieuwe normaal is en waarschijnlijk voorlopig zal blijven. Hoe kan hij ervoor zorgen dat hij toch weer dat oude gevoel terugkrijgt, het plezier om naar het werk te gaan?

De vertrouwde collega werkt nu op andere dagen dan hij. Hij gaat daarom op zoek naar iemand anders om mee te lunchen en om bij het whiteboard te brainstormen. Hij heeft ook besloten om op bepaalde tijden een koptelefoon te gebruiken waar hij zijn eigen muziek op kan luisten. Hij ontdekt dat door een aantal aanpassingen het toch weer gaat voelen als ‘normaal’.

Ik wil je uitdagen om met jouw kennis van DISC na te gaan denken hoe jijzelf en mensen in jouw omgeving (thuis, klanten, collega’s, medewerkers) op basis van de stijlcombinatie door het proces van terugkeer zouden kunnen gaan. En hoe je je daar op zou kunnen voorbereiden, zodat het terug naar ‘normaal’ minder als een schok ervaren hoeft te worden en je makkelijker in de Aanpassings- & Veranderfase terecht komt.

Stephan van de Velde

Stephan van de Velde is degene die al velen op weg geholpen heeft om DISC en 3D praktisch te maken in de eigen praktijk. Stephan is een meesterlijke allrounder op onder andere het gebied van coaching, loopbaanbegeleiding, werving en selectie en advisering rondom teamsamenstellingen. Stephan van de Velde is Senior Coach en relatiebeheerder bij DISC Factor.